وکیل متخصص در مشهد

امانت داری

یکی از رفتارها و صفات پسندیده و قابل تحسینی است که در دین مبین اسلام به آن سفارش شده است. اعتماد که نتیجه اعتماد افراد به یکدیگر است، از این جهت مهم است که امین (کسی که مال نزد او سپرده شده است) توسط شخص امانت دهنده مورد اعتماد است. اما گاهی امین برخلاف میل مالک عمل می کند و از امانت او سوء استفاده می کند و یا موجب تلف یا ناقص بودن مال مورد امانت می شود. در این صورت شخص مرتکب جرم خیانت در امانت شده و قانوناً مسئول است. در این مقاله قصد داریم به تعریف جرم خیانت در امانت و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی بپردازیم و ارکان تشکیل دهنده جرم خیانت در امانت را بررسی کنیم. خیانت در امانت چیست؟ خیانت در امانت عبارت است از رفتار عمدی بر خلاف توافق امین و مالک نسبت به اموالی که به امانت سپرده شده است. در قانون مجازات اسلامی تعریف مستقلی از خیانت در امانت ارائه نشده است، اما کتر میرمحمد صادقی در تعریف جرم خیانت در امانت آورده است که: خیانت در امانت عبارت است از استعمال، تصرف، تلف یا تلف مال با قصد سوء از طرف مالک یا متصرف قانونی به شخصی سپرده شده بود و قرار بود مسترد شود یا مورد استفاده قرار گیرد. عناصر تشکیل دهنده جرم خیانت در امانت هر جرم از سه عنصر تشکیل شده است: 1. عنصر قانونی 2. عنصر مادی 3. عنصر روانی 1. رکن قانونی جرم خیانت در امانت: رکن قانونی به معنای اصل قانونی است، جرم و مجازات ها به معنای جرم انگاری فعل یا ترک فعلی است که به موجب قانون جرم است و برای آن مجازات تعیین شده است. مواد 673 و 674 قانون مجازات اسلامی، کتاب تعزیرات، به جرم خیانت در امانت می پردازد و به آن اشاره می کند. در ماده 673 سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا که به شخص امین سپرده شده است، در این صورت امین مرتکب خیانت در امانت شده است. در ماده 674 آمده است: هرگاه اموال غیرمنقول و منقول یا اوراق بهادار از قبیل چک و سفته و برات به صورت اجاره یا امانت یا رهن یا وکالت و هر کار با اجرت یا بدون اجرت به شخصی سپرده شود. که طبق قرار و قرارداد باید اگر امین در آن تصرف کند و تلف شود و موجب ضرر مالک شود، مجازات می شود و مرتکب خیانت در امانت می شود. 2. عنصر مادی جرم خیانت در امانت: منظور از عنصر مادی جرم این است که شخص مجرم با فعل یا ترک فعلی مرتکب جرم شود. ماده 674 قانون مجازات اسلامی: هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته هایی از قبیل سفته، چک، برات و غیره به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا وکالت یا هر کار با اجرت یا بدون اجرت به کسی داده شود. به این صورت بوده است که اشیاء مذکور مسترد شده یا برای مصارف معینی مورد استفاده قرار می گیرد و شخصی که آن اشیاء را به ضرر صاحب یا متصرف آنها استفاده می کند یا مفقود یا مفقود می شود به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد. . برای بررسی عنصر مادی جرم خیانت در امانت باید به متن ماده 674 اشاره کرد که شامل چهار عمل است: 1. برای استفاده: به این معناست که مال مورد امانت توقیف شده و یا به نحوی که برخلاف قرارداد مورد استفاده قرار می گیرد. 2. مالکیت: یعنی امین در مال تصرف می کند و به صورت مالکانه با مال معامله می کند و مال را به صاحب اصلی آن باز نمی گرداند. 3. اسراف کردن: منظور از بین بردن مال امانتی به هر نحوی است، مانند اینکه امین بدون اجازه یا بدون رعایت مقررات با ماشینی که توسط او دزدیده شده تصادف کند و ماشین آتش بگیرد و از بین برود. 4. مفقود شده: در این صورت مال نه تلف می شود و نه مورد استفاده قرار می گیرد و نه تصرف می شود، بلکه دسترسی به آن غیر ممکن می شود و مال امانت داده شده دیگر یافت نمی شود. مانند اگر متولی گردنبندی را که به او امانت گذاشته بود در قعر دریا انداخت یا گم کرد. در مورد بعدی باید دید که موضوع جرم خیانت در امانت باید عین مال یا وسیله تحصیل مال باشد. (در مورد ابزار تحصیل مال می توان به چک و سفته مراجعه کرد) در این خصوص باید دید چیزی که به امانت داده می شود مال است یا خیر، مثلاً شخص نمی تواند مواد مخدر یا مشروبات الکلی را قرض دهد. و شخص امین آنها را تضییع کرده و بعداً از متولی می خواهد که شکایت خیانت در امانت را در محاکم قضایی مطرح کند، زیرا موارد فوق از نظر قانونی موضوعیت ندارد. در صورت بعدی باید دید که آیا مال به امانت امین سپرده شده است یا خیر؟ مثلاً شخصی مال خود را گم کرده و دیگری آن را یافته و در آن تصرف کرده است. باید شکایت کند زیرا اموال خود را به کسی که با رضایت خود آن را پیدا کرده به امانت نگذاشته است. در حالت بعدی باید دید که آیا پرو امانت قانونی بوده است، یعنی کسی که می‌خواهد مال را به امانت بگذارد واقعاً مالک قانونی یا نماینده مالک باشد یا خیر. مثلاً شخصی مال دیگری را غصب کند یا بدزدد. مال را به دیگری می سپارد و امین مال را به او پس نمی دهد. در این صورت نمی توان امین را مقصر خیانت در امانت دانست زیرا شخصی که مال را به او سپرده است مالکیت قانونی بر مال نداشته است. 3. عنصر روانی جرم خیانت در امانت: در این صورت باید سوء نیت امین بررسی شود که آیا عمداً مال مورد امانت را از بین برده یا عمداً مرتکب عمل نشده است. اگر باید ضرر را ثابت می کرد، بار اثبات سوء نیت بر عهده مالک است.