وکیل متخصص در مشهد

جهیزیه به مجموعه وسایل و اشیایی اطلاق می شود که هنگام عزیمت عروس به خانه بخت توسط خانواده دختر به دست او می رسد. در بسیاری از خانواده ها رسم بر این است که زن با استفاده از دارایی و افرادش تمام یا بخشی از اثاثیه مورد نیاز خود را برای شوهرش می برد. این رسم به دلایل مختلف اجتماعی و روانی ایجاد شده است. تأمین معاش خانواده بر عهده شوهر است. اما زن نیز می خواهد در این تلاش به او کمک کند. آوردن جهیزیه به معنای ترک مالکیت یا شریک شدن شوهر در آن نیست، حق مالکیت زن باقی است؛ بلکه شوهر نیز از منافع آن بهره می برد و می تواند از این مال به صورت متعارف استفاده کند. از نظر حقوقی، مهریه نوعی تصرف غیرقانونی است و هیچ حقی برای شوهر ایجاد نمی کند; بنابراین هر وقت زن بخواهد می تواند مهریه را به دیگری منتقل کند یا به خانه پدری برگرداند. اما از نظر اخلاقی، زن اموال را به خانواده اختصاص می دهد تا در تامین نیازهای اعضای آن خرج کند.

ارکان و نحوه شکایت برای استرداد مهریه

استرداد جهیزیه مانند سایر دعاوی اجرت المثل دارای شرایط عام و اختصاصی است که غیر از شرایط عمومی باید دارای شرایط اختصاصی نیز به شرح زیر باشد:

مالکیت خواهان بر ملک مورد ادعا

رکن اول دعوی استرداد، وجود دلایل و مدارک دال بر مالکیت خواهان بر اموال مورد مطالبه استرداد است. به عبارت دیگر، دعوی استرداد در مورد اموالی که در اختیار زن است پذیرفته می شود. در صورت بروز اختلاف باید طبق ماده 93 قانون اجرای احکام مدنی حل و فصل شود که مقرر می دارد: «از اموال منقول در محل سکونت زوجین، آنچه متعلق به زوج است متعلق به زوج است. بقیه طبق مقررات این قانون بین آنها مشترک تلقی می شود، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود، عمل کرده است، بنابراین در مرحله اول باید به عرف و وضعیت محلی که مرسوم است توجه کند. تمام اثاثیه منزل به زن به عنوان جهیزیه خانه شوهر مخصوصاً در جایی که عقد طولانی نبوده و زن ثروتمند است باید از شوهر مطالبه کند و از او دلیل مالکیت بخواهد برعکس وقتی زن از خانواده ثروتمندی نیست و دعوا بر سر چیزهای گرانبهایی است که معمولاً زن توانایی خرید آن را ندارد و یا تاریخ وقوع آن گذشته است به طوری که بقای مال مورد منازعه بعید به نظر می رسد، زن باید به عنوان مال منازعه در نظر گرفته شود. مدعی »

در فرض عدم وجود مدرک خارجی باید از مرجع تصرف کمک خواست. ماده 35 قانون مدنی مقرر می دارد: «تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود». مثلاً اگر ملک را در صندوق امانات یا اتاق مخصوص خود نگهداری می کند، باید مالک و مدعی دیگر محسوب شود. همچنین اگر مال منحصراً مورد استفاده یکی از آن دو باشد، تصرف او در مال از دیگری قویتر است و مال در تصرف است.

تسلیم مال موضوع (جهیزیه)

طبق اسناد محکمه باید ثابت شود که مال به زوجه واگذار شده است یا اینکه مال توسط زوجه به زندگی مشترک وارد شده است. بنابراین اگر زوجه از شوهر خود رسیدی مبنی بر وجود مال و تسلیم آن داشته باشد که در فقه به آن صیغه مهریه گفته می شود، دو فرض پیش می آید:

در صورت موجود بودن فهرست مهریه: «با فرض اینکه فهرست مهریه با امضای زوج در اختیار زن باشد، باید دادخواست استرداد مهریه و استناد به فهرست با این توضیح که لیست در خطر تعویض و جابجایی است." به دادگاه صالح ارائه شود.»

در صورت در دسترس نبودن لیست جهیزیه: در چنین شرایطی استرداد دستگاه مشکل است. در صورتی که زن فاکتور خرید معتبر و شهادت شاهد و احتمالاً رسید باربری شهری که دستگاه را به آدرس زوج حمل کرده است داشته باشد، می تواند از شورای حل اختلاف ملکی مدرک ارائه کند. برای تقدیم دادخواست به دادگاه بر اساس این حکم آنچه در خانه است را تهیه و فهرست کنید.

وجود یا بقای عین (جهیزیه)

همانطور که گفته شد، آوردن مهریه به زندگی مشترک، مفهوم اباحه تصرف و استفاده مشترک از این مال است. به این ترتیب مهریه شوهر امانتی برای این اموال است و ضرر و زیان جهیزیه جز در صورت سوء استفاده و اسراف شوهر بر عهده شوهر نخواهد بود. با این تحلیل زوجه باید در یکی از آراء وجود و بقای مهریه را ثابت کند. در دیوان عالی کشور نیز آمده است: «داشتن قبض مهریه ازدواج به تنهایی برای مطالبه کافی نخواهد بود، بلکه زوجه باید ثابت کند که مهریه در خانه شوهر باقی مانده است». به منظور حفظ حقوق زوجه به موجب قاصل برآورد، در صورت شک در تلف و بقا، وجود مال فرض می شود و در صورت تلف، شوهر مدعی تلقی می شود و بار اثبات دعوی بر دوش اوست. در صورت عدم وجود عین مال طبق ماده 2 قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه بدون ورود به ماهیت دعوی، قرار عدم رسیدگی به دعوی صادر می کند.

دعوای استرداد جهیزیه یک دعوی عینی است و هر جا مسئولیت شخص شامل استرداد عین خارجی باشد باید استرداد آن را درخواست کرد. قیمت آن قبل از تلف موضوع دعوی یا خواسته تعیین نشده است. تبدیل دعوای استرداد جهیزیه به دعوای مبلغی دلیل بر تغییر نوع دعوا از استرداد به دعوی است که در این دعوا ابتدا باید منشا دعوی مانند هر دعوای دیگری ثابت شود و در اینجا ابتدا زوجه باید ثابت کند. ارکان خاص دعوی استرداد و پس از اثبات ضرر و سپس مطالبه قیمت با رعایت شرایط و در زمان تقدیم دادخواست باید از ابتدا خواسته خود را به همین ترتیب تعیین کند. یعنی طلب پول که باید تمام شرایط فوق را نیز همراه با تلف شدن عین ثابت کند.